Evangelie
Het Griekse woord euangelion betekende oorspronkelijk: boodschap van overwinning vanaf het slagveld, vreugdevolle proclamatie (is openbare bekendmaking) van een keizerlijke of koninklijke boodschap. Daarnaast kon het ook betekenen: beloning voor het brengen van een goede/blijde boodschap.
Namens de koning of keizer was de heraut de brenger van een dergelijke boodschap aan het volk.
Verzoening
Het Nieuwe Testament, het tweede deel van de Bijbel, begint met de vier evangeliën. In die 4 boeken gaat het over Jezus, de Messias, de Redder die Zijn leven heeft gegeven om mensen die van God los leven, weer met God te verzoenen. Hij overwon Satan, de tegenstander van God, die de mens had verleid tegen God te zondigen. Inderdaad een boodschap die blij maakt!
De serie schilderijen brengt een aantal belangrijke momenten van dit Evangelie in beeld.
Sleutel
Het Oude Testament gaat aan het Nieuwe vooraf. Het beschrijft de geschiedenis van de mensheid en van het volk Israël, waaruit Jezus als mens is voortgekomen. Een belangrijke sleutel om de geschiedenissen te verstaan is het inzicht dat ook het Oude Testament draait om-, en vooruit wijst naar de Verlosser; Jezus.
De schilderijenserie wil dat thema op visuele wijze verbeelden.
Schaduwbeelden
De komst van de Messias wordt uitdrukkelijk beloofd, geprofeteerd in het Oude Testament. Daarnaast wordt op een aantal momenten in het leven van gelovigen een parallel zichtbaar met het leven van Jezus; de zogenaamde voorafbeelding of voorafschaduwing van het leven van Jezus. Personen van wie het leven een sterke overeenkomst vertoont met het leven van Jezus worden ook wel typen van Jezus genoemd.
Ook in het Oude Testament draait het dus al om de Messias, en klinkt de ‘blijde boodschap’ al voor de goede verstaander.
Schrift met schrift vergelijken
Uitgangspunt bij deze interpretatie is het principe dat de Bijbel zichzelf uitlegt. Daarbij moet Schrift met Schrift vergeleken worden. Het Oude Testament wordt gelezen door de bril van het Nieuwe Testament. Omgekeerd vraagt de profetie uit het Oude Testament om de vervulling in het Nieuwe Testament.
Waarom dit project?
Het projectteam achter de website Gospelimages heeft als doel een aantal belangrijke momenten uit de Bijbelse boodschap, weergegeven in een serie schilderijen, te presenteren.
De grote lijn van schepping, zondeval en het verlossingsplan
van God wordt erin zichtbaar. Met het doel dat anderen deze boodschap gaan
begrijpen en geloven. Daarom is de aandacht gericht op de persoon van de
Verlosser, Jezus Christus. In het Oude Testament wordt Hij geopenbaard in
profetieën die naar Hem verwijzen, en ook in ‘schaduwbeelden’ van Hem;
situaties en personen waarin parallellen te zien zijn met het leven van Jezus.
In het Nieuwe Testament wordt Zijn leven op aarde en zijn verlossingswerk
expliciet beschreven. Een aantal schilderijen op deze website toont
momenten uit het Nieuwe Testament.
Wordt vervolgd
Jan van 't Hoff:"De serie schilderijen is nog niet compleet. Het is de bedoeling dat deze de komende tijd wordt uitgebreid. Ik heb dan ook niet de pretentie de Bijbelse boodschap volledig weer te geven. Ook kan de serie niet meer zijn dan een persoonlijke, subjectieve en fragmentarische weergave van de Bijbelse boodschap. De vormgeving van situaties en personen uit de Bijbelse geschiedenis is ontsproten aan de verbeelding van de schilder. De weergave is dus per definitie niet historisch correct, ook al probeer ik zoveel mogelijk de Bijbelse gegevens te verwerken in de schilderijen. Toch kan een kunstwerk waarheid bevatten. Paulus schreef de Galaten dat hij hen Jezus Christus ‘voor ogen had geschilderd’. Galaten 3 vers1. Iets van wat Paulus hier bedoelde is nagestreefd in deze schilderijen.
'Kunst is waar als de aanschouwelijke voorstelling die ze door haar illusie
wekt, overeenkomt met de realiteit’. dr. J. Douma, ‘Over beelden en
beeldenstormers’, christelijk geloof en waardering van schilderkunst, 2001
Kampen. pagina 196)
Afbeelden van Jezus
Jezus was God en mens tegelijk. De goddelijke en menselijke natuur waren in
Hem: ‘onvermengd, onveranderd, ongedeeld en ongescheiden’. (Chalcedon
451 na Christus). Hoewel de twee naturen ongescheiden waren, mogen en moeten we ze wel van elkaar onderscheiden, anders zouden we bijvoorbeeld kunnen denken dat God aan het kruis is gestorven.
Een afbeelding van Jezus op mijn schilderij heeft niet de pretentie Hem weer
te geven zoals Hij er werkelijk uitzag.
Jezus was zichtbaar voor de mensen om Hem heen, en wat zij zagen was
een normale menselijke gestalte. Aan Zijn uiterlijk was de goddelijke natuur
niet af te lezen.
In de schilderijen maak ik gebruik van bepaalde uiterlijke kenmerken die door
de kunstgeschiedenis heen zijn gebruikt om Jezus aan te duiden. Op die
manier kan ik duidelijk maken dat ik Jezus bedoel, ook zonder te weten hoe
Hij er werkelijk uitzag. Ik schilder dus eigenlijk een symbool.
(Een symbool of zinnebeeld is een teken waarbij geen natuurlijke relatie
bestaat tussen de representatie van het teken en de betekenis die ermee
wordt uitgedrukt. Een symbool is een betekenisdrager; het heeft enerzijds een
vorm of representatie, en anderzijds een betekenis.)
Vanzelfsprekend is het niet de bedoeling de afbeelding van Jezus te
aanbidden.
-------------------------------------------------------------------------------------------
Maar zou men de beelden in de kerken als boeken der leken niet mogen dulden?
Neen; want wij moeten niet wijzer zijn dan God, Dewelke zijn christenen niet door stomme beelden, maar door de levende verkondiging Zijns Woords wil onderwezen hebben.
(Heidelbergse Catechismus vraag en antwoord 98)
Door Ds. W. Schinkelshoek
Moet je met schilderijen of andere kunstvoorwerpen wel het evangelie verkondigen? Het gaat toch om de levende verkondiging van het Woord? De Catechismus is er duidelijk over, haar antwoord is: Nee, geen stomme beelden! Zij zegt trouwens niets over schilderijen of mozaïeken. Maar is daar het laatste woord mee gezegd? De Catechismus uit Heidelberg is geschreven in de tijd van de Reformatie, in diverse antwoorden lezen we een reactie op de handel en de wandel van de kerk van Rome. Vraag en antwoord 98 is daar een voorbeeld van. De schrijvers verzetten zich tegen de beelden die overvloedig aanwezig waren [en ook tegenwoordig nog zijn] in de kerken van Rome. Aanwezig in die dagen waren bijvoorbeeld: Kruiswegstaties, waarin Christus in diverse taferelen [ook taferelen die niet in de Bijbel staan] werd afgebeeld in de weg van Zijn lijden, beelden van Maria en het kindje Jezus, beelden van de apostelen en allerlei anderen heiligen, voor die beelden werd gebogen en een kruisteken gemaakt, dat was diep verankerd in het vrome volksleven van die dagen. Dat waren niet-sprekende beelden en afbeeldingen, terwijl de verkondiging van het levende Woord op een laag pitje stond en ook nog eens niet in de landstaal plaatsvond. De conclusie is dan ook dat de kennis van wat in de Bijbel staat – zeker in die dagen- minimaal was. Dat proeven we ook in de vraag van de Catechismus, zij spreken over beelden als: Boeken der leken. Het beeld moet het woord en de Bijbelse verhalen duidelijk maken, want de meesten mensen waren analfabeet en wat gezegd werd in de kerk was in het Latijn. Maar die beelden zeiden niets! De weg van dwaling ligt dan wijd open.
De Reformatie
De Reformatie heeft daar de gevolgen van gezien en wilde het anders, geen boeken der leken meer in de kerken, want de uitleg van het levende Woord in de taal van het land moest weer centraal komen te staan. Daarom kunnen beelden -die zwijgen immers- niet de levende verkondiging van het Woord en haar uitleg vervangen en hebben als zodanig geen functie in de kerken. Dus was het antwoord: Nee, geen beelden in de kerk om ons te onderwijzen! Men spreekt zich niet uit of zij ook in gebouwen anders dan kerken aanwezig mogen zijn.
God niet afbeelden: daarom alle kunst verboden? Maar is daarmee alle kunst -en dan bedoel ik religieuze kunst- verboden? We hebben het niet over wereldse/moderne kunst. Kunst waarin heel vaak Gods geboden worden overtreden of die bewust provocerend bezig wil zijn. Daar houden we ons ver bij vandaan. Religieuze kunst is kunst waarin de kunstenaar zijn gekregen gave laat zien uit liefde tot God en is gericht op het dienen en vertellen Wie God is. Het verbod van God om Hem af te beelden -Hij is immers een Geest- wil niet zeggen dat er een absoluut verbod is op alle beeldende- en andere religieuze kunst. Het verbod om God af te beelden is omdat onze beelden te gering en te pover zijn om God af te beelden in Zijn majesteit en heerlijkheid. Of het nu beelden van goud of zilver zijn, of welk materiaal ook, of onze denk-beelden.
Hoe zit het dan met het afbeelden van de Heere Jezus? Als we Hem afbeelden, beelden we Hem af in Zijn menselijke natuur en niet in Zijn Goddelijke natuur. In Zijn mens-zijn zoals de mensen toen in Israël Hem ook hebben gezien.
Kunst in de tabernakel en tempel
In de tabernakel en de tempel hebben kunstvoorwerpen gestaan. We lezen o.a. van de gouden kandelaar, een kandelaar die versierd was met bloemen en knoppen. Ook de ark was een kunstwerk op zich, van hout gemaakt maar met goud overtrokken en het deksel op de ark [verzoendeksel] was van zuiver goud. Op dat deksel hebben twee cherubs gestaan met uitgespreide vleugels en het gezicht naar beneden. Het waren kunstwerken. Kunstwerken die gemaakt zijn op bevel van de HEERE zelf. Hij wees Bezaleël en Aholiab aan, mensen die de HEERE wijsheid en verstand gegeven had om deze kunstwerken te kunnen maken. Zij hadden de gave gekregen om voor de tabernakel kunstwerken te maken. Kunst in het heiligdom is niet verboden, maar het kreeg de goede en de juiste plaats als heenwijzing naar de inhoud van de Oudtestamentisch eredienst: Jezus Christus. Hier lag de diepe symboliek voor Israel in uitgebeeld.
Bedoeling van religieuze kunst
Religieuze kunst maken en hebben is niet het punt waar het om draait. We zagen het in het Oude testament en we kunnen het zien het in oude kerkgebouwen of de catacomben uit de eerste eeuwen van onze jaartelling, daar vinden vinden we fresco’s, muurschilderingen, mozaïeken op vloeren en wanden met Bijbelse taferelen. In de kerk van Rome is dat tot ongekende proporties uitgegroeid en kreeg het de oneigenlijke bedoeling – de vervanging van het levende Woord - waar de Catechismus voor waarschuwt. De scheidslijn ligt niet bij het hebben of het plaatsen van religieuze kunst in kerken of gebouwen, maar in het vereren ervan om door deze kunstvorm God te willen dienen, omdat het Woord erdoor wordt vervangen. Plaats daarom kunst, hoe mooi het ook vervaardigd is, niet boven of naast het Woord maar maak kunst dienstbaar aan het Woord. Om anderen door middel van beelden, schilderijen, te brengen bij het Woord en zij geraakt zullen worden door de levende verkondiging.